Thuật ngữ y học Tiếng anh cơ bản: Hệ Tiết Niệu-Sinh Dục

Thuật ngữ y học Tiếng anh cơ bản: Hệ Tiết Niệu-Sinh Dục

1. Khoa và bác sĩ chuyên khoa tiết niệu-sinh dục

• Urology: nghiên cứu niệu khoa
• Department of Urology: Khoa tiết niệu
• Urologist: bác sĩ tiết niệu
• Department of nephro-urology:
• Khoa niệu-thận
• Gyna(e)cology: nghiên cứu phụ khoa
• Department of Gyn(a)ecology: Khoa phụ khoa
• Gyn(a)ecologist: bác sĩ phụ khoa
• Urogyn(a)ecologist: bác sĩ chuyên ngành phụ-niệu
• Obstetrics: sản khoa
• Department of Obstetrics & Gyn(a)ecology: Khoa phụ-sản
• Obstetrician: bác sĩ sản khoa
• Consulting room: phòng khám
• Waiting room: phòng chờ.
• Delivery room: phòng đẻ
• Labour ward: khu phụ sản
• Nursery: phòng trẻ sơ sinh
• Consultant in obstetrics: bác sĩ tư vấn về sản khoa.

* Lưu ý:

– Các hậu tố chỉ các chuyên khoa của y học: -ics, -logy…

– Các hậu tố chỉ bác sĩ chuyên khoa của lĩnh vực đó: -ian; -ist; -(o)logist…

Hậu tố  –logy kết hợp với gốc từ ur(o) thành “urology”: niệu khoa; với gốc từ gyn(a)ec(o) thành “gyn(a)ecology”: phụ khoa; hậu tố -icskết hợp với gốc từ obstetr(i) thành “obstetrics”: sản khoa.

Hậu tố -ian kết hợp với obstetric thành “obstetrician”: bác sĩ sản khoa; hậu tố  –(o)logist kết hợp với ur(o) thành “urologist”: bác sĩ niệu khoa.

Xin xem các ví dụ:

• Uro + logy = urology: niệu khoa
• Gyn(a)eco + logy = gyn(a)ecology: sản khoa
• Obstetr(i) + ics = obstetrics: phụ khoa
• Uro + logist = urologist: bác sĩ niệu khoa
• Gyn(a)eco + logist = gyn(a)ecologist: bác sĩ sản khoa
• Obstetric + ian = obstetrician: bác sĩ phụ khoa

2. Các gốc từ (roots) thông dụng về Hệ Tiết niệu-Sinh dục

a, Các gốc từ thông dụng về Hệ Tiết niệu

Gốc từ        Nghĩa          Từ Việt tương đương    Ví dụ

• Nephr(o) [Gr]*: Kidney   thận. Nephrectomy (th/th cắt bỏ thận)
• Ren(o) [L]*: Kidney  thận. Renopathy (bệnh thận)
• Cyst(o) [Gr]: Bladder  bàng quang. Cystectomy (th/th cắt bỏ bàng quang)
• Vesic(o) [L]: Bladder  bàng quang. Vesicotomy (th/th mở bàng quang)
• Pyel(o): Renal pelvis  bể thận. Pyelitis (viêm bể thận)
• Ureter(o): Ureter  niệu quản. Ureteroplasty (th/th tạo hình niệu quản)
• Urethr(o): Urethra  niệu đạo. Urethrotomy (th/th mở niệu đạo)
• Ur(o)/urin(o): Urine  nước tiểu. Urolith (niệu sỏi)

* Gr: viết tắt của từ Greek, chỉ gốc từ Hy lạp

* L: viết tắt của từ Latin, chỉ gốc từ Latin

b, Các gốc từ thông dụng về Hệ Sinh dục nữ

Gốc từ        Nghĩa      Từ tương đương tiếng Việt   Ví dụ

• Salping(o): Uterine/Fallopian tube  vòi tử cung, vòi trứng. Salpingitis (viêm vòi tử cung)
• Oophor(o) [Gr]: Ovary    buồng trứng. Oophorectomy (th/th cắt bỏ buồng trứng)
• Ovari(o) [L]: Ovary  buồng trứng. Ovarian (thuộc về buồng trứng)
• Metr(o) [L]: Womb  tử cung. Metritis (viêm tử cung)
• Hyster(o) [Gr]: Womb  tử cung. Hysteropathy (bệnh tử cung)
• Colp(o) [Gr]: Vagina  âm đạo. Colpitis (viêm âm đạo)
• Vagin(o) [L]: Vagina  âm đạo. Vaginopexy (th/th cố định âm đạo)
• Vulv(o) : Vulva  âm hộ. Vulvectomy (th/th cắt bỏ âm hộ)
• Amni(o): Amnion  màng ối  Amniocentesis (chọc dò màng ối qua bụng)
• Cervic(o): Cervix, neck  cổ tử cung Cervicitis (viêm cổ tử cung)
• Chori(o)/chorion(o): Chorion  màng đệm Chorionic (thuộc về màng đệm)
• Men(o): Menses, menstruation  kinh nguyệt  Menorrhagia (chứng rong kinh)
• 13. Mamm(o): Breasts  vú  Mammography (chụp X-quang tuyến vú)

c, Các gốc từ thông dụng về Hệ Sinh dục nam

 Gốc từ       Nghĩa      Từ tương đương tiếng Việt   Ví dụ

• Andr(o): Man  đàn ông.  Andrology (nam khoa)
• Balan(o): Glans  penis  quy đầu.  Balanitis (viêm quy đầu)
• Epididym(o): Epididymis  mào tinh hoàn.  Epididymitis (viêm mào tinh hoàn)
• Test(o): Testis  tinh hoàn.  Testectomy (th/th cắt bỏ tinh hoàn)
• Prostat(o): Prostate gland  tuyến tiền liệt.  Prostatolith (sỏi tuyến tiền liệt)
• Phall(o): Penis:  dương vật. Phalloplasty (th/th tạo hình dương vật)
• Vas(o): Vas deferens  ống dẫn tinh. Vasectomy (th/th cắt bỏ ống dẫn tinh)
• Orch(o)/orchi(o)/orchid(o): Testis  tinh hoàn. Orchectomy (cắt bỏ tinh hoàn); orchiectomy (cắt bỏ tinh hoàn), orchidoplasty (tạo hình tinh hoàn)
• Vesicul(o): Seminal vesticles  túi tinh dịch.
• Sperm(o)/spermat(o): Sperm  tinh trùng  Spermatology (tinh trùng học)
• Scrot: Scrotum  bìu  Scrotectomy (th/th cắt bìu)

Lưu ý:

– Vas(o): là một gốc từ có 2 nghĩa (1. chỉ mạch/mạch máu. 2. ống dẫn tinh)

• chỉ mạch/mạch máu (vasography: Chụp X quang mạch, vasospam: co mạch …)
• ống dẫn tinh (vasitis: viêm ống dẫn tinh, vasopuncture: chọc ống dẫn tinh, vasorrhaphy: th/th khâu ống dẫn tinh, vasostomy: th/th mở thông ống dẫn tinh, vasotomy: th/th rạch ống dẫn tinh …)

3. Các hậu tố chỉ sự rối loạn và bệnh tật liên quan đến Hệ Tiết niệu-Sinh dục

• -Itis: Inflammation  viêm. Oophoritis:viêm buồng trứng
• –Asis; -esis; -iasis; -osis: Condition/presence of  chỉ một tình trạng bất thường, là dấu hiệu hay triệu chứng của bệnh. Enuresis: chứng đái dầm: nephrolithiasis: bệnh sỏi thận; hydronephrosis: bệnh thận ứ nước.
• -Alg(ia): Pain/ache  đau, sự khó chịu. Hysteralgia: (chứng) đau tử cung.
• –Odyn(ia): Pain/ache  đau, sự khó chịu. Colpodynia: (chứng) đau âm đạo.
• -Oma: Tumor  u, bướu. Oophoroma: u buồng trứng.
• -Cele: Hernia  thoát vị, lồi. Cystocele: thoát vị bàng quang.
• -Pathy: Disease  bệnh. Renopathy: bệnh thận.
• -Phobia: Fear  sợ. Urophobia: chứng sợ phải đi tiểu tiện.
• -Rrhoea: Discharge  chảy, tiết dịch. Menorrhoea: kinh nguyệt.
• -Rrhagia: Bleeding  chảy máu, xuất huyết. Ureterorrhagia: xuất huyết niệu quản

a, Thuật ngữ y học tiếng Anh: Hệ tiết niệu (1 gốc từ + 1 hậu tố chỉ sự rối loạn/bệnh tật)

• Nephr(o): nephritis (chứng viêm thận); nephralgia (chứng đau thận); nephroma (u thận); nephropathy (bệnh thận); nephrorrhagia (xuất huyết thận); nephrocele (thoát vị thận).
• Cyst(o): cystitis (viêm bàng quang); cystodynia (đau bàng quang); cystocele (thoát vị bàng quang); cystoplegia (liệt bàng quang).
• Ureter(o): ureteritis (viêm niệu quản); ureteralgia (đau niệu quản); ureteropathy (bệnh niệu quản); urterorrhagia (xuất huyết niệu quản); ureterocele (u niệu quản).
• Urethr(o): urethritis (viêm niệu đạo); urethralgia (đau niệu đạo); urethrodynia (đau niệu đạo); urethrocele (sa niệu đạo); urethrorrhagia (xuất huyết niệu đạo); urethrorrhea (tiết dịch niệu đạo).
• Ur(o): urocele (nang niệu); uropathy (bệnh đường niệu), urorrhagia (đa niệu); urorrhea (chứng đái dầm).

b, Thuật ngữ y học tiếng Anh: Hệ tiết niệu (1 gốc từ + 1 gốc từ + 1 hậu tố chỉ sự rối loạn/bệnh tật)

Trong phần trên là các thuật ngữ gồm 1 gốc từ + 1 hậu tố. Tuy nhiên ta cũng bắt gặp cácthuật ngữ gồm 1 gốc từ + 1 gốc từ + 1 hậu tố như từ “genito-urinary” gồm gốc từ “genit(o)” (sinh dục) + gốc từ “urin(o)” (nước tiểu) + hậu tố dùng để cấu thành tính từ “ary” thành “genio-urinary”: thuộc về tiết niệu-sinh dục. Sau đây là các thuật ngữ Hệ tiết niệu có cấu trúc gồm 2 gốc từ + một hậu tố.

– Nephrocystitis (viêm thận bàng quang); nephrocystosis (bệnh nang thận); nephropyelitis (viêm thận và bể thận).

– Cystopyelitis (viêm bàng quang bể thận); cystoureteritis (viêm bàng quang và niệu quản); cystourethritis

(viêm bàng quang và niệu đạo).

– Ureteropyelitis (viêm niệu quản và bể thận)

c, Thuật ngữ y học tiếng Anh: Hệ sinh dục nữ (1 gốc từ + 1 hậu tố chỉ sự rối loạn/bệnh tật

• Salping(o): salpingitis (viêm vòi trứng); salpingocele (thoát vị vòi tử cung); salpingorrhagia (xuất huyết vòi tử cung).
• Oophor(o): oophoritis (viêm buồng trứng); oophoralgia (đau buồng trứng); oophoroma (u buồng trứng); oophoropathy (bệnh ở buồng trứng); oophorrhagia (xuất huyết buồng trứng).
• Ovari(o): ovaritis (viêm buồng trứng); ovarialgia (đau buồng trứng); ovariocele (thoát vị buồng trứng); ovariopathy (bệnh buồng trứng).
• Metr(o): metritis (viêm tử cung); metrocele (thoát vị tử cung); metrodynia ([chứng] đau tử cung); metropathy (bệnh tử cung); metrorrhagia (băng huyết); metrorrhea (khí hư).
• Hyster(o): hysteritis (viêm tử cung); hysteralgia (đau tử cung); hysterocele (thoát vị tử cung); hysterodynia (đau tử cung); hysteropathy (bệnh tử cung).
• Colp(o): colpitis (viêm âm đạo); colpocele (thoát vị âm đạo); colpalgia (đau âm đạo); colpodynia (đau âm đạo); colporrhagia (chảy máu âm đạo).
• Vagin(o): vaginitis (viêm âm đạo); vaginocele (thoát vị âm đạo); vaginodynia (đau âm đạo); vaginopathy (bệnh âm đạo).
• Vulv(o): vulvitis (viêm âm hộ); vulvopathy (bệnh âm hộ); vulvodynia ([chứng] đau âm hộ).
• Amni(o): amnitis (viêm màng ối); amnionitis (viêm màng ối).
• Mamm(o): mammitis (viêm vú); mammalgia (đau vú).

d, Thuật ngữ y học tiếng Anh: Hệ sinh dục nữ (1 gốc từ + 1 gốc từ + 1 hậu tố chỉ sự rối loạn/bệnh tật

– Salpingo.oophoritis (viêm buồng trứng vòi).

– Oophorocystosis (tạo u nang buồng trứng); oophorosalpingitis (viêm buồng trứng vòi).

– Metrosalpingitis (viêm tử cung vòi).

– Vulvovaginitis (viêm âm hộ âm đạo).

e, Thuật ngữ y học tiếng Anh: Hệ sinh dục nam (1 gốc từ + 1 hậu tố chỉ sự rối loạn/bệnh tật)

• Andr(o): andropathy (bệnh nam khoa); androphobia (bệnh sợ hãi nam giới).
• Balan(o): balanitis (viêm quy đầu); balanocele (thoát vị quy đầu); balanorrhagia (viêm quy đầu xuất huyết); balanorrhea (viêm quy đầu chảy mủ).

• Vas(o): vasitis (viêm ống dẫn tinh).
• Orchid(o)/orchi(o): orchiditis (viêm tinh hoàn); orchialgia (đau tinh hoàn); orchiodynia (đau tinh hoàn); orchiocele (sa bìu dái); orchiopathy (bệnh ở tinh hoàn).
• Phall(o): phallitis (viêm dương vật); phallalgia (đau dương vật); phallodynia (đau dương vật); phallorrhagia (xuất huyết dương vật).
• Prostat(o): prostatalgia (đau tuyến tiền liệt); prostatitis (viêm tuyến tuyền liệt); prostatodynia (đau tuyến tiền liệt); prostatosis (bệnh tuyến tiền liệt), prostatorrhea (xuất tiết tuyến tiền liệt).

f, Thuật ngữ y học tiếng Anh: Hệ sinh dục nam (1 gốc từ + 1 gốc từ + 1 hậu tố chỉ sự rối loạn/bệnh tật)

• Vasovesiculitis: viêm túi tinh-viêm ống dẫn tinh
• Prostatocystitis: viêm tuyến tiền liệt-bàng quang

Các hậu tố chỉ các phương thức phẫu thuật thông thường

• -Tomy: Cut/incise  rạch, mở, cắt.  Pyelotomy (th/th mở bể thận)
• -Ectomy: Cut out/remove  cắt bỏ, lấy đi. Hysterectomy (th/th cắt bỏ tử cung)
• -Stomy: Provide with an opening/mouth  mở thông, dẫn lưu. Cystostomy (th/th mở thông bàng quang)
• -Pexy: Fix  cố định.  Nephropexy (th/th cố định thận)
• -Rrhaphy: Suture  khâu. Salpingorrhaphy (th/th khâu vòi tử cung)
• 6. -Centesis: Puncture  chọc, dò. Ovariocentesis (chọc dò buồng trứng)
• –Plasty: Shape  phẫu thuật tạo hình, chỉnh hình. Pyeloplasty (tạo hình bể thận)

4. Các hậu tố chỉ các phương thức phẫu thuật thông thường

a, Thuật ngữ y học tiếng Anh: Hệ tiết niệu-sinh dục (1 gốc từ + 1 hậu tố chỉ phương thức phẫu thuật)

• Nephr(o): nephrotomy (th/th mở thận); nephroectomy (cắt bỏ thận); nephrostomy (mở thông thận); nephropexy (cố định thận); nephrorrhaphy (khâu thận).
• Cyst(o): cystotomy (th/th mở/rạch bàng quang); cystectomy (cắt bỏ bàng quang); cystostomy (mở bàng quang);cystopexy (cố định bàng quang); cystorrhaphy (khâu bàng quang); cystoplasty (tạo hình bàng quang).
• Vesic(o): vesicotomy (th/th rạch bàng quang); vesicostomy (mở bàng quang).
• Ureter(o): ureterotomy (th/th rạch niệu quản); ureterectomy (cắt bỏ niệu quản); ureterostomy (th/th mở thông niệu quản); ureterorrhaphy (khâu niệu quản), ureteroplasty (tạo hình niệu quản).
• Urethr(o): urethrotomy (th/th rạch thông niệu đạo); urethrectomy (cắt bỏ niệu đạo); urethrostomy (mở thông niệu đạo); urethropexy (cố định niệu đạo); urethrorrhaphy (khâu niệu đạo), urethroplasty (tạo hình niệu đạo).
• Hyster(o): hysterotomy (th/th mở tử cung); hysterectomy (cắt bỏ tử cung); hysteropexy (cố định tử cung); hysterorrhaphy (khâu tử cung).
• Mamm(o): mammotomy (giải phẫu vú); mammectomy (cắt bỏ vú); mammoplasty (tạo hình vú).

b, Thuật ngữ y học tiếng Anh: Hệ tiết niệu-sinh dục (1 gốc từ + 1 gốc từ + 1 hậu tố chỉ phương thức phẫu thuật

– Nephroureterectomy (th/th mở thận niệu quản); nephropyelplasty (tạo hình thận và bể thận).

– Cystoproctostomy (th/th mở thông bàng quang trực tràng); cystorectostomy (mở thông bàng quang trực tràng); cystourethocele (thoát vị bàng quang niệu đạo).

– Vasovesiculectomy (rạch túi tinh-ống dẫn tinh).

– Prostatocystotomy (th/th mở tuyến tiền liệt bàng quang).

5. Các hậu tố tính từ

a, Thuật ngữ hệ tiết niệu-sinh dục: các hậu tố tính từ

Một số hậu tố có chức năng tính từ như: –ac; -al; -ar; -ary; -an; – ic; -ical; -ile; -ous… khi kết hợp với những gốc từ Hệ sinh dục-tiết niệu sẽ cho ta những tính từ.

b, Các tính từ tiếng Anh y học: hệ tiết niệu-sinh dục

– Nephric: (thuộc) thận; cystic: (thuộc) bàng quang; uric/urinary: (thuộc) nước tiểu;  renal: (thuộc) thận; vesical: (thuộc bàng quang; ureteral: (thuộc niệu quản); urethral: (thuộc niệu đạo); vaginal: (thuộc niệu đạo); ovarian: (thuộc) buồng trứng; salpingian: (thuộc) vòi tử cung; penile: (thuộc) dương vật.

6. Các tính từ chỉ sự rối loạn/bệnh tật trong tiếng Anh y học với hậu tố -IC

-IC là hậu tố phổ biến và thường được tìm thấy ở các tính từ mà tương ứng với các danh từ tận cùng bằng các hậu tố chỉ sự rối loạn/bệnh tật như sau:

1. Itis / itic; 2. Pathy / pathic; 3. Plegia / plegic; 4. Rrhea / rrheic; 5. Rrhagia / rrhagic; 6. Scope / scopic; 7. Sclerosis / sclerotic; 8. Statis / static; 9. Trophy / trophic.

Ví dụ, danh từ “amenorrhea” (mất kinh) thành tính từ “amenorrheic”. 

7. Một số hậu tố và tiền tố liên quan đến hệ sinh dục nữ khác

a,Hậu tố:

• -Arche: Beginning  bắt đầu  Menarche (lần hành kinh đầu)
• -Cyesis: Pregnancy  thai nghén  Pseudocyesis (thai nghén giả)
• -Gravida: Pregnant  có thai  Primigravida (người có thai lần đầu)
• -Parous: Bearing  có thai  Primiparous (có thai lần đầu)
• -Salpinx: Fallopian tube  vòi trứng  Pyosalpinx (chứng tích mủ ở buồng trứng)
• -Tocia:  Labo(u)r/birth  sinh/đẻ  Dystocia (sinh khó)

b, Tiền tố:

• Primi: First  đầu tiên Primipara (1. người có thai lần đầu)
• Retro: Backward  Vị trí đằng sau Retroversion (ngã ra sau)

c, Các tiền tố thường được dùng để xây dựng các TNYH chỉ bệnh, rối loạn, và triệu chứng của hệ tiết niệu

Các tiền tố chỉ số lượng

– A/an-: không có, thiếu. Anuria (vô niệu); amenorrhea (mất kinh), ametria (tật không tử cung)…

– Poly-: nhiều. Polyuria (đa niệu); polycystic (đa u nang); polyspermia (đa tinh trùng)…

– Olig-: thiếu, ít. Oliguria (chứng đái ít); oligospermia (ít tinh trùng); oligomenorrhea (ít kinh nguyệt)…

Các tiền tố chỉ màu sắc

– Melan-: đen, hắc. Melanuria (nước tiểu đen), melanorrhagia (đại tiện phân đen)…

– Các tiền tố chỉ thời gian

– Noct-: đêm. Nocturia (tiểu đêm)…

– Men-: tháng. Menstruation (kinh nguyệt); menopause (mãn kinh); menorrhagia (rong kinh)…

 Một số tiền tố khác như:

– Dys-/mal– (xấu, bất thường). Dysmenorrhea (chứng đau kinh); erectile dysfuntion (rối loạn cương); py– (mủ). pyuria (mủ niệu)…

8. Các bệnh thông thường liên quan đến hệ tiết niệu-sinh dục

a, Các bệnh thông thường liên quan đến hệ tiết niệu-sinh dục nữ

• Amenorrhea: mất kinh.
• Dysmenorrhea: chứng đau kinh.
• Menorrhagia: chứng đa kinh/rong kinh.
• Metrorrhagia: băng huyết.
• Oligmenorrhea: chứng ít kinh nguyệt.
• Cervical stenosis: hẹp tử cung. đn. metrostenosis.
• Cervical incompetence: bất túc cổ tử cung (tử cung không đậu thai).
• Vaginitis: viêm âm đạo.
• Vaginal prolapse: sa âm đạo.
• Vulvodynia: đau âm hộ.
• Vaginismus: chứng co rút, đau âm đạo.
• Ectopic pregnancy: thai lạc chổ
• Polycystic ovarian disease: bệnh buồng trứng đa năng.
• Endometriosis: bệnh lạc nội mạc tử cung.

b, Các bệnh thông thường liên quan đến hệ tiết niệu-sinh dục nam

• Benign prostatic hyperplasia: tăng sản lành tính tuyến tiền liệt.
• Interstitial cystitis: viêm bàng quang kẽ.
• Kidney stone: sỏi thận.
• Penile cancer: ung thư dương vật.
• Priapism: chứng cương đau dương vật.
• Prostatitis: viêm tuyến tiền liệt.
• Proteinuria: protein niệu.
• Renal failure: suy thận.
• Urinary tract infection: nhiễm trùng đường niệu.
• Urinary incontinence: đái dầm. đn. enuresis.
• Urinary retention: bí tiểu.

c, Các bệnh lây qua đường tình dục

• Chlamydia: chlamydia, hạ cam mềm.
• Genital herpes: bệnh mụn giộp sinh dục.
• Gonorrhea: bệnh lậu.
• HIV/AIDS: bệnh liệt kháng.
• 5.STDs: bệnh truyền qua đường tình dục.
• Pelvic inflammatory disease: bệnh viêm vùng chậu.
• Genital warts: mụn cóc sinh dục.

d, Các triệu chứng tiết niệu thông thường

• Frequency: tiểu nhiều lần, tiểu dắt
• Urgency: tiểu gấp, mắc tiểu
• Dribbling: tiểu lắt nhắt, đái nhỏ giọt
• Hesitancy: không tiểu được
• Dysuria: tiểu đau, tiểu buốt
• Oliguria: tiểu ít
• Polyuria: tiểu nhiều, đa niệu
• Nocturia: tiểu đêm
• Ha(e)maturia: tiểu máu, huyết niệu
• Pyuria: tiểu mủ
• Retention of urine / urinary retention: bí tiểu
• Incontinence of urine / urinary incontinence: đái dầm.

9. Dụng cụ và thiết bị y tế

• Scissors: cái kéo.
• Forceps: kìm/cái cặp thai.
• Examination light: đèn khám.
• Scalpel: dao mổ.
• Weighing scales: cái cân.
• Syringe: ống tiêm.
• Stethoscope: ống nghe.
• Thermometer: nhiệt kế, cái cặp nhiệt.
• Cotton wool: bông (băng).
• Tourniquet: garô.
• Adhesive tape: băng dính.
• Needle: kim tiêm.
• Examination couch: giường khám.
• Sphygmomanometer: cái đo mạch.
• Tongue depressor (tiếng Mỹ): cái đè lưỡi. đn. spatula (tiếng Anh).
• Sterile latex gloves: găng cao su khử trùng.
• Needle holder: kéo cặp kim (tiêm).
• Tendon hammer: búa phản xạ. đn. tendon hammer, percussor.
• Incubator: lồng kính nuôi trẻ.
• Dilator: que nong.
• Curette: que nạo.

a, Các dụng cụ liên quan đến hệ tiết niệu-sinh dục và một số dụng cụ với hậu tố “scope” và “meter”

• Urethroscope : dụng cụ soi niệu đạo.
• Vaginoscope: dụng cụ khám âm đạo, mỏ vịt. đn: vaginal speculum.
• Colposcope: dụng cụ khám âm đạo. đn: vaginal speculum.
• Urethrometer: niệu đạo kế.
• Vaginometer: thước đo âm đạo.
• Vaginotome: dụng cụ phẫu thuật âm đạo.
• Catheter: cái thông nước tiểu.
• Urinometer: niệu kế.

b, Sự khám bệnh và chẩn đoán bằng công cụ -gram (bản ghi, hình ảnh), -graph (dụng cụ dùng để ghi), -graphy (phép ghi, kỹ thuật dùng để ghi)

• Nephrogram/renogram: phim X quang chụp thận/thận đồ.
• Nephrography/renograph: chụp X quang thận.
• Cystogram: phim X quang bàng quang.
• Cystography: chụp X quang bàng quang.
• Hysterogram: phim chụp X quang tử cung.
• Hysterography: chụp X quang tử cung.
• Salpingography: chụp X quang vòi tử cung.

c, Các xét nghiệm và phương thức phẫu thuật liên quan đến hệ sinh dục/hệ  sinh sản nữ

• Pap test: xét nghiệm Pap
• Pregnancy test: xét nghiệm (mang) thai
• Hysterosalpingography (HSG): chụp X-quang tử cung vòi
• Mammography: chụp X-quang tuyến vú
• Breast ultrasound imaging: kỹ thuật hình ảnh siêu âm tuyến vú
• Breast MRI: chụp cộng hưởng từ tuyến vú
• Pelvic ultrasonography: chụp siêu âm khung chậu
• Aspiration: sự hút
• Cauterization: đốt
• Conization: th/th cắt bỏ nón mô, cắt bỏ phần cổ tử cung
• Cryosurgery: phẫu thuật lạnh
• Culdocentesis: chọc hút túi cùng
• Dila(ta)tion and curettage (D&C): nông và nạo
• Laparoscopy: phép soi ổ bụng
• Pelvimitry: phương pháp đo chậu hông

10. Một số từ viết tắt y khoa (abbreviations) liên quan đến Hệ tiết niệu-sinh dục

• CSU (catheter specimen of urine): mẫu nước tiểu qua ống thông.
• GUS (genito-uirary system): hệ tiết niệu-sinh dục.
• IVP (intravenous pyelogram): chụp bể thận qua đường tĩnh mạch.
• IVU (intravenous urogram): chụp niệu qua đường tĩnh mạch.
• KUB (kidney, ureter and bladder): thận, niệu quản và bàng quang.
• MUS (midstream urine): nước tiểu giữa dòng.
• MSSU (midsream specimen of urine): mẫu nước tiểu giữa dòng.
• NPU (not passed urine): không tiểu được.
• PU (passed urine): đi tiểu).
• TUR (transurethral prostate resection): cắt tuyến tiền lập qua niệu đạo.
• URS (urogenital system): hệ tiết niệu-sinh dục.
• VD (venereal disease): bệnh hoa liễu.
• VE (vaginal  examination): khám âm đạo.

11. Các thuật ngữ về hệ sinh sản nữ và sản khoa (thời kỳ thai nghén và sinh đẻ)

•  Abortion: sự xẩy thai
• Induced abortion: sự phá thai
• Abruptio placentae: bong nhau/rau sớm
• Afterbirth/placenta: nhau thai/rau thai
• Apgar scoring: thang điểm Apgar
• Ballotment: hiện tượng bập bềnh
• Bag of water (BOW): màng ối
• Breech: mông/mông đít
• Breech presentation: ngôi mông (sinh không bình thường)
• C(a)esarean: sinh mổ
• C(a)esarean section/birth: sinh mổ
• Caul: màng thai
• Climacteric/menopause: thời kỳ mãn kinh, tắt kinh
• Clitoris: âm vật
• Change of life: thời kỳ mãn kinh, tắt kinh
• Conization: th/th cắt bỏ nón mô
• Crowning: giai đoạn thai nhi lấp ló ở âm đạo
• Curettage: nạo
• Delivery: sự sinh đẻ/chuyển dạ
• Abdominal delivery: mổ lấy thai/sinh mổ
• Difficult delivery/dystocia: sinh khó
• Easy delivery: sinh dễ
• Estimated date of confinement (EDC): ngày dự sinh/ngày sinh dự đoán
• Expected date of delivery (EDD) : ngày dự sinh/ngày sinh dự đoán
• Expected due date (EDD): ngày dự sinh/ngày sinh dự đoán
• Forcepts delivery: lấy thai bằng sử dụng cặp thai
• Spontaneous delivery: sinh thường/đẻ tự nhiên
• Vaginal delivery: đẻ qua âm đạo
• Vacuum assisted delivery: sinh hút
• Ectopic: sai vị trí
• Ectopic pregnancy: thai lạc chỗ
• Embryo: phôi
• Engorgement: sự sung huyết
• Estrogen: estrogen
• Foetus: thai, bào thai
• Full-term birth: sự đẻ đủ tháng
• Gestation: ốm nghén
• Hymen: màng trinh
• Infertility: vô sinh
• Insemination: sự thụ tinh
• Artificial insemination: thụ tinh nhân tạo
• In vitro insemination: thụ tinh nhân tạo
• Introitus: đường vào/lỗ
• Labo(u)r: sự chuyển dạ/đẻ
• Labo(u)r pains: đau đẻ
• Complicated labo(u)r: đẻ biến chứng
• False labo(u)r: đẻ giả
• Induced labo(u)r: đẻ có sự can thiệp
• Premature labo(u)r: đẻ non
• Prolonged labo(u)r: sự chuyển dạ kéo dài
• Spontaneous labo(u)r: sinh thường/đẻ tự nhiên
• Parturition/childbirth: sự sinh đẻ
• Lightening: sự sa bụng (sắp đẻ)
• Mammary papilla: núm vú
• Menarche: lần hành kinh đầu
• Menstruation/period: kinh nguyệt
• Miscarriage: sự sẩy thai
• Morning sickness: ốm nghén
• Premature: sớm, non
• Premature labor: đẻ non
• Presentation: ngôi/ngôi thai
• Presentation and lie: ngôi thai và vị trí
• Prolapsed cord: sa dây rốn
• Quickening: thai đạp lần đầu
• Stillbirth: sự sinh ra một bào thai tử
• Trimester: ba tháng đầu của thai kỳ
• Second trimester: ba tháng giữa của thai kỳ
• Third trimester: ba tháng cuối của thai kỳ
• Umbilical/navel cord: dây rốn
• Version: thủ thuật xoay thai
• Cephalic version: xoay đầu
• Vaginal birth after C(a)esarean: sinh thường sau khi đã từng sinh mổ
• Zygote: hợp tử, trứng được thụ tinh

Các thuật ngữ về sinh đẻ có kế hoạch

• Coitus interruptus: giao hợp gián đoạn/sự phóng tinh ra ngoài
• Condom/French letter/rubber: bao cao su
• Contraception: sự tránh thai
• Contraceptives: thuốc và dụng cụ tránh thai
• Copper coil/hoop: vòng xoắn
• Diaphragm: mủ tử cung
• Morning-after pill: thuốc ngừa thai
• Intrauterine device (IUD): vòng tránh thai
• Oral contraceptive pill/Pill: thuốc ngừa thai
• Sterilization: sự triệt sản

Nguyễn Phước Vĩnh Cố & Nhóm cộng sự

Nguồn: nguyenphuocvinhco.com